—————————————-

ਬੱਚਿਓ, ਆਓ ਜਾਣੀਏ !

ਪੇਪਰਾਂ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ ਤਿਆਰ

—————————————-

ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ

—————————————-

ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦੋਸਤ ਬਣੀਏ

– ਸੋਨੀਆ ਸਿਮਰ, ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣਕ

            ਜੇਕਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਾਪੇ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਫਾਸਲਾ, ਵਿਚਾਰਕ ਮੱਤਭੇਦ, ਵਿੱਦਿਅਕ ਤੇ ਬੌਧਿਕ ਪੱਧਰ ਦਾ ਵਖਰੇਵਾਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਆਪਣੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਤਰਕਵਾਦੀ ਹੋਣਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜਾਂ ਤਾਂ ਲਕੀਰ ਦੇ ਫਕੀਰ ਹੋ ਕੇ ਚਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਚਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਬੱਚੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਧਿਆਪਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਦੋਸਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਬੱਚੇ ਹਰ ਗੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨ। ਜੇਕਰ ਮਾਪੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਲ ਛੁਪਾਉਣੀ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗੀ। ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਰੋਕੇ – ਟੋਕੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਗੱਲ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੇ ਇਸ ਸਹੀ ਗਲਤ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

            ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ, ਕਾਲਜ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ, ਸ਼ੌਕ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਗੱਲ ਕਰਨ। ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਡਿਨਰ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਤੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਚੰਗਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਜਰੂਰ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸੁਣਨ ਤੇ ਸਮਝਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਬੱਚਿਆ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇਗਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਮਰ ਦੇ ਹਰ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਪਿਆਰ, ਸਹਾਰੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਜਿਆਦਾ ਜਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਅਜਿਹਾ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਕੋ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਵਿੱਚੋ ਬੱਚਾ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਾਪੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਹੰਢਾ ਚੁੱਕੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਫੈਸਲਾ, ਕਦੋਂ ਕਿਵੇਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬੜੀ ਹੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ, ਸਬਰ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣ ਕੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

          ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਚੋਣ ਆਪ ਕਰਨ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸੁਖਾਵਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੋਸਤਾਨਾ ਮਾਹੌਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ। ਜੇਕਰ ਮਾਪੇ ਡਿਊਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਮਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕੱਢਣ। ਛੁੱਟੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਕਿਤੇ ਘੁੰਮਣ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣ। ਜਦੋਂ ਮਾਪੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਏ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਬੁਰੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ ਤੇ ਪੂਰਾ ਫੋਕਸ ਕਰਨਗੇ ਤੇ ਮਾਪੇ, ਦੇਸ਼, ਕੌਮ ਦਾ ਨਾਂਮ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨਗੇ।

—————————————-

ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜਦੀ ਜਵਾਨੀ

– ਹਰਕੀਰਤ ਕੌਰ  Mob. 97791-18066

        ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ 13 ਸਾਲਾਂ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਵਿੱਚੋਂ ਹਾਰਨ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਲੀਲਾ ਖਤਮ ਕਰ ਲਈ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਦਹਾਰਣਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਹੋਰ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਅੱਗੇ ਜਲਦੀ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ ਘਟਨਾ ਦੇ ਵਾਪਰਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਰਗਾ ਬੁਝਦਿਲ ਕੰਮ ਕਰ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਇਹ ਵੀ ਵਿਚਾਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਸਮਾਧਾਨ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਤੋਂ ਭਾਵ ਬੱਚੇ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਤੇ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਿਆਂ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾ, ਕੱਪੜੇ, ਖਿਡੋਣੇ ਤੇ ਪੜਾਈ ਆਦਿ ਹਨ, ਮਾਪੇ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਨਿਡਰ, ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ , ਬੇਬਾਕ,  ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲਾ ਬਣਾਉਣਾ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਬੱਚੇ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਡੋਲੇ ਨਾ ਬਲਕਿ ਡਟ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਉੱਪਰ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਾਲਜਾਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਰਹੇ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਹਰ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਸੈਮੀਨਾਰ ਆਦਿ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਅਗਵਾਈ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇ। ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜਿਊਣ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਕੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਵੇ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦਾ ਜਵਾਨ ਧੀ ਪੁੱਤਰ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਮਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਮੌਤ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼, ਸਮਾਜ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਉੱਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਥੰਮ ਮਿਲਕੇ ਇੱਕ ਤਕੜੇ ਮਨੋਬਲ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਮ ਰਹੇ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਮਤੀ, ਸਾਹਸੀ, ਜੁੱਅਰਤ ਵਾਲੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਸੁਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਰਸਥਿਤੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕਣ ਦੀ ਬਜਾਇ ਉਸਦਾ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਵੱਧਦੇ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

—————————————-

ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰਤ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ

ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਉਹ ਬੇੜੀ ਜਾਂ ਪੌੜੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਹਰ ਕਦਮ ਤੇ ਸਾਡਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰਤ ਰਿਸ਼ਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਗਿਰਦ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਾ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕੇ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੇ ਚਲਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਵਾਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਏ।ਇਕਲਵਿਯਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ ਅੰਗੂਠਾ ਕੱਟ ਕੇ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਤੀਰ ਕਮਾਨ ਨਾ ਚਲਾ ਸਕੇ। ਅੱਜ ਦੇ ਗੁਰੂ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੀਸ਼ ਜਾਂ ਅੰਗੂਠੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਣਦੇ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਆਸ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕੋਈ ਟਾਂਵਾ- ਟਾਂਵਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਅਧਿਆਪਕ ਕਿਸੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਝਿੜਕ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਇਕ ਥੱਪੜ ਹੀ ਲਗਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੋਰਟ ਕਚਿਹਰੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਗੁਰੂ ਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬੜਾ ਪਾਕ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਆਏ ਦਿਨ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸ਼ਰਮ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸੋ ਪਿਆਰੇ ਬੱਚਿਓ, ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ/ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਬਣਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿਓ, ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਸਮਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰੋ,ਜੇ ਉਹ ਝਿੜਕਦੇ ਹਨ ਇਸ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਤੁਹਾਡੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਹੀ ਹੁੰਦਾ।

ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ (ਪੰਜਾਬੀ ਅਧਿਆਪਕ)
ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਛਾਜਲੀ
Mob. 84273-60033

—————————————-

ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸਿੱਖਿਆ (Blended Learning) ਦਾ ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ

ਕੋਵਿਡ -19, ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੁੱਖ ਝੱਲੇ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ, ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਾਂ ਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਗੁਣ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਰਵ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ, ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਕੱਲ੍ਹ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਵਿਦਿਅਕ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਘਾਟ ਨੂੰ ਭਰਨਾ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ, ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ, ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਸਿੱਖਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੌਕੇ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਅਧਿਆਪਨ ਸਿੱਖਣ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਗੈਜੇਟਸ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਕਨੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵਧਿਆ। ਬਹੁਤ ਉਡੀਕੀ ਜਾ ਰਹੀ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ 2020 ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਲਈ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਕੂਲ ਬੰਦ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਹਨ, ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਔਨਲਾਈਨ ਅਤੇ ਔਫਲਾਈਨ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪੁਨਰ ਖੋਜ ਅਤੇ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਲਈ ਬੇਅੰਤ ਮੌਕੇ ਹਨ।

ਅੱਜ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਉਹ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਭਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਢੰਗਾਂ ਨੇ ਘਰ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਆਰਾਮ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਔਨਲਾਈਨ ਅਧਿਆਪਨ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਮੱਧ vicharla/vichla ਰਸਤਾ ਲੱਭਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਨਵੀਂ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰੇਗਾ ।

ਇਸ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਿਖਿਆਰਥੀ ਕਾਫ਼ੀ ਭਾਗਸ਼ਾਲੀ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਰਚੁਅਲ ਅਸਲੀਅਤ ਤੱਕ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਚਿੜੀਆਘਰ ਜਾਂ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਨਵਰ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਜਿਰਾਫ਼ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਦਿਖਦਾ ਹੈ ਇਸਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਜਿਰਾਫ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪਰ ਫਿਰ ਇੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਅਸਲ ਕਲਾਸਰੂਮ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਦੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੀ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਹੋਰ ਸਾਧਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸਮਝਦਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਤਕਨੀਕੀ ਉਪਕਰਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਸਹਾਇਕ ਸਮੱਗਰੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਪਕ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ, ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਸਹਾਇਕ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਪਾਠ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਨਿਰਧਾਰਤ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਪਾਸੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ :
1. ਵਿਨਾਸ਼ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਟ੍ਰੋਡੈਕਟਿਲ ਨਾਮਕ ਡਾਇਨਾਸੌਰ ਟੀਚਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਉੱਡਦਾ ਦਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਇੱਕ ਖਿਡੌਣਾ ਡਾਇਨਾਸੌਰ ਟ੍ਰਾਈਸਰਟੋਪ ਦਾ ਆਂਡਾ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੌਂ ਬੱਚਾ ਬਾਹਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।
2. ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਨਾਲ ਸਕ੍ਰੀਨ ‘ਤੇ ਡਾਇਨਾਸੌਰ ਟਰੈਨੋਸੌਰਸ ਰੈਕਸ ਦਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
3. ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਲ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿਵੇਂ ਧੜਕਦਾ ਹੈ ।
4. ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਜੈੱਟ ਸਕ੍ਰੀਨ ‘ਤੇ ਉਤਰਦਾ ਹੈ ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਲ ਵਰਤਣ ਲਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਦ ਹਨ। ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਨ ਸਿਖਲਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਹੋਵੇ, ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਅਣਚਾਹੇ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਭੰਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਿਥੇ ਲੋੜ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਜੇ ਉਥੇ ਵਰਤੌਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਟਿੱਚੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਜੇਕਰ ਸਿਖਿਆਰਥੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਦਿਖਾਉਣਾ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੋਵੇਗੀ।

ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੇ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਛਲੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਿੰਨੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡੀ ਅਧਿਆਪਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਪਿਛਲਾ ਗਿਆਨ ਪਰੀਖਣ ਪਾਠ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਪਾਠ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੀਜ਼ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਧਾਰਨ ਰਵਾਇਤੀ ਚਾਕ ਬੋਰਡ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਅਧਿਆਪਨ ਵੀ ਉੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਸੌਫਟਵੇਅਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਲ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਪਾਠ ਯੋਜਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਿੱਖਣ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਅਧਿਆਪਨ ਸਿਖਲਾਈ ਸਹਾਇਕ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਸਾਨੂੰ ਚਾਰਟ, ਚਿੱਤਰ, ਵਿਦਿਅਕ ਖੇਡਾਂ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਅਸਲ ਵਸਤੂਆਂ, ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਵਰਗੇ ਸਧਾਰਨ ਅਧਿਆਪਨ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਜੇਕਰ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸਿੱਖਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਚੰਗਿਆਈ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਵਰਤੋਂ, ਇਹ ਸਭ ਉਚਿਤ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ ਲਿਆਉਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

• ਨਵਨੀਤ ਕੌਰ

Mob.98889-22196 E-mail: navneetkaur.nitz@gmail.com
ਕੋਠੀ ਨੰਬਰ 1 ਐਨ.ਏ.ਸੀ. ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਐਨਕਲੇਵ ਮਨੀਮਾਜਰਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ

—————————————-

ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

ਡਾਕਟਰ ਸਰਵਪੱਲੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਡਿਊਟੀ ਦੌਰਾਨ ਸੰਜੀਦਗੀ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ

– ਗਗਨਦੀਪ ਧਾਲੀਵਾਲ (ਝਲੂਰ) ਬਰਨਾਲਾ ।

E-Mail: gagan.mahistory@gmail.com

                ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਕਿੱਤਾ ਬਹੁਤ ਸਨਮਾਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵਰਗ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਾਉਣ, ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਸਿਖਾਉਣ, ਸਹੀ ਸੇਧ ਦੇਣ, ਕਾਮਯਾਬੀ ਦਾ ਰਾਸਤਾ ਤੇ ਮੰਜਿਲ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਅਧਿਆਪਕ ਆਦਰਸ਼ ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਿਲਕੁਲ ਇਹ ਸਾਰੇ ਹੁਣ ਡਾ. ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅਾਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਦੌਰਾਨ ਸੰਜੀਦਗੀ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਆਦਰਸ਼ ਅਧਿਆਪਕ ਡਾ.ਸਰਵਪੱਲੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਬਾਰੇ।

              ਡਾ. ਸਰਵਪੱਲੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਸਤੰਬਰ 1888 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਰੂਤਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਣ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਰਵਪੱਲੀ ਬੀ ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਸੀਤੱਮਾ ਸੀ। ਰਾਮਰਸਵਾਮੀ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਹਾਮਣ ਸਨ। ਡਾ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸੰਤਾਨ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਭਰਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਸੀ। 1903 ਵਿੱਚ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਉਮਰ ਸਿਰਫ 10 ਸਾਲ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਿਵਾਕਾਮੂ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ
5 ਲੜਕੀਆਂ ਤੇ 1 ਲੜਕੇ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ।  ਡਾ. ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਉਮਰ ਕੇਵਲ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਥੀਸਿਜ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।

              ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ 17 ਅਪ੍ਰੈਲ 1975 (ਉਮਰ 86) ਨੂੰ ਚੇਨੱਈ (ਭਾਰਤ ਵਿਖੇ) ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ ਸਨ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਉਪ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (1952-1962) ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਹੇ। ਡਾ. ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਬਤੌਰ ਅਧਿਆਪਕ ਸਫਰ 1909 ਵਿਚ ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਤੋ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ (5 ਸਤੰਬਰ) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਇਸ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 5 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਮੇਰਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ ਜੇ 5 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ 5 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਕੰਮ ਸਿਰਫ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕ ਖ਼ੁਦ ਬਲ ਕੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਰਵਪੱਲੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰੀਨ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ। ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਉਚੇਚਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਣ ਦੇ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾ. ਰਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਮਹਾਨ ਫਿਲਾਸਫਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਸਰਵਪੱਲੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਰਵ ਉੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ।

              ਡਾ. ਸਰਵਪੱਲੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਦੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1975 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਟੈ੍ਪਲਟਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਰਚੀਆਂ ਪੁਸ਼ਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਇੰਡੀਅਨ ਫਿਲਾਸ਼ਫੀ, ਏ ਹਿੰਦੂ ਵਿਊ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ, ਦਿ ਫਿਲਾਸ਼ਫੀ ਆਫ਼ ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਐਨ ਆਈ ਡਿਅਲਿਸਟ ਵਿਊ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ, ਦਿ ਕਾਨਸੈਪਟ ਆਫ਼ ਮੈਨ, ਈਸਟਰਨ ਰਿਲੀਜ਼ਨ ਐਂਡ ਵੈਸਟਰਨ ਥੌਟ ਅਤੇ ਮਾਈ ਸਰਚ ਫਾਰ ਟਰੁੱਥ ਅਦੋ। ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ- ਸਾਸ਼ਤਰ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨਵ ਵੇਦਾਂਤ ਦਾ ਜੋਸ਼ੀਲਾ ਹਮਾਇਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਤੱਤ-ਮੀਮਾਂਸਾ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਝ ਲਈ ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤ ਦੀ ਪੁਨਰਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਆਲੋਚਨਾ” ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਚਿੰਤਨ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ।  5 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਜੀ ਨੂੰ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

—————————————-

ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸਿੱਖਿਆ

                  ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਰਨ ਅਜੋਕੇ ਹਾਲਾਤ ਸਮਾਜ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤਣਾਅ ਪੂਰਨ ਹਨ। ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਇੱਕ ਡਰ ਤੇ ਇੱਕ ਫ਼ਿਕਰ ਚ ਜੀਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮਕਾਰ ਬੰਦ ਹੋ ਜਨ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਕਤ ਇਹ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਦੌਰ  ਹਰ ਇਕ ਤੇ ਭਾਰੀ ਹੈ।
ਇਸ ਨਾਜੁਕ ਦੌਰ ਦੇ ਚਲਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵੀ ਛੁੱਟ ਗਏ। ਵੱਡੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਾਲ ਭਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਵੀ ਸਾਬਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਵਕਤ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਸਦਕਾ ਬੇਸ਼ਕ ਘਰੇਲੂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਜਮਾਤ ਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਗਲੀ ਗੱਲ ਸੀ ਸਕੂਲ ਬੰਦ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅਗਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ। ਜਿੱਥੇ ਬਿਨਾਂ ਬੋਰਡ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਕੂਲੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਤਕਰੀਬਨ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਪਰ ਅਗਲਾ ਕੰਮ ਸੀ ਨਤੀਜੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ , ਨਤੀਜੇ ਘੋਸਿਤ ਕਰਨਾ, ਨਵੇਂ ਦਾਖਲੇ ਕਰਨੇ , ਸਕੂਲ ਕਮੇਟੀਆਂ ਬਨਾਉਣੀਆਂ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਸਕੂਲ ਬੰਦ ਦੌਰਾਨ ਕਰਨਾ ਤੇ ਕਿ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਚ ਕੁਝ ਵੱਡੇ ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ੂਮ ਮੀਟਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਲਗਦੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਵੇਖ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਕੰਮ ਔਖਾ ਜਰੂਰ ਹੈ ਪਰ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਪਾਸੇ ਕਾਫੀ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਟਰਨੈਟ ਰਾਹੀਂ ਸਾਲਾਨਾ ਨਤੀਜਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਇਸੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਹੀ ਘੋਸਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਵਾਰੀ ਆਈ ਦਾਖਲਿਆਂ ਦੀ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਲਿੰਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਾ ਓਹਤ ਲਿੰਕ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਜਰੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਕੂਲ ਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਸੁਵਿਧਾ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨਪਸੰਦ ਸਕੂਲਾਂ ‘ਚ ਦਾਖਲੇ ਲਏ।
ਇਸ ਸਾਲ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲਿਆਂ ਚ ਰਿਕਾਰਡ ਤੇਰਾਂ ਫੀਸਦੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ  ਜੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਹਨਤੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਪੜਈ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਤਰ ਨਾਲ ਪ੍ਰਣ ਹੀ ਲਿਆ ਸੀ। ਆਧੁਨਿਕ ਹਰ ਸਹੂਲਤ ਵਾਰਤ ਕੇ ਚਾਹੇ ਵਟਸਐਪ ਗਰੁੱਪ ਹੋਵੇ ਚਾਹੇ ਰੇਡੀਓ ਜਾ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਜਾ ਫਿਰ ਜ਼ੂਮ ਮੀਟਿੰਗ ਨਿਰਵਿਘਨ ਪੜਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।
ਘਰਾਂ ‘ਚ ਬੈਠੇ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਨੇ। ਹਰ ਬੱਚਾ ਸਕੂਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਾਪੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਧਨ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਜੂਨ ਤੱਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਤਿਮਾਹੀ ਸਲੇਬਸ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ।
ਅਗਲਾ ਕੰਮ ਸੀ ਪਹਿਲੀ  ਤਿਮਾਹੀ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਇਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਆਨਲਾਈਨ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਇਹ ਕੰਮ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖਾ ਸੀ। ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਜਿਆਦਾਤਰ ਬੱਚੇ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਬੱਚੇ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਵਕ਼ਤ ਦੀ ਰੋਟੀ ਵੀ ਸਵਾਲ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਚ ਆਨਲਾਈਨ ਪੇਪਰ ਦੇਣੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਸੀ । ਸਾਡੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਾਥੀ ਬਿਨਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਤਤਪਰ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਬਹੁਤੇ ਬੱਚਿਆਂ  ਕੋਲ ਮੋਬਾਇਲ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਪੇਪਰ ਪੁੱਜਦੇ ਹੋਏ ਬਾਕੀਆਂ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਘਰ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੱਤਰ ਵੰਡੇ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੇਪਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਤਕਰੀਬਨ ਨੱਬੇ ਫੀਸਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਪੇਪਰ ਸਫਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜੇ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਾਲਾਤਾਂ ਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਪੇਪਰ ਕਰਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਕ ਚੰਗਾ ਜਵਾਬ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਚ ਜਿਹੜੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਮਜਾਕ ਸਮਝਦੇ ਸੀ। ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਹਿੰਮਤ ਹਰ ਪਹਾੜ ਦਾ ਸੀਨਾ ਪਾੜ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਚ ਬੱਚੇ ਗੱਡੇ ਤੇ ਖੇਤਾਂ ‘ਚ ਝੁੱਗੀਆਂ ‘ਚ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਥੱਲੇ ਪੇਪਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਇਹ ਹਾਲਾਤ ਸਾਡੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਇਹ ਜਜਬਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਪੱਤਰ ਹੈ । ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤੇ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਨਹੀ ਹੁੰਦੀ । ਅਕੰੜੇ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਰ ਮੁਕਾਮ ਤੇ ਚਾਹੇ ਖੇਡ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ ਚਾਹੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਜਾ ਹੋਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹੈ ਮੈਦਾਨ ਚ ਮੱਲਾਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ। ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਨਜਰੀਆ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸਵਾਸ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵੱਲ ਵਧ  ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋਂ ਕਿ  ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਚੰਗੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਨੀ ਹੈ।
ਸਾਡੇ ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਦਾਨ ਦੇਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉਤਮ ਕਾਰਜ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ੇ ਤੇ ਮਾਣ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਚੁਣਿਆ।

– ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ
ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ: ਸ. ਹ. ਸ . ਤਰਮਾਲਾ (ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ)

ਫੋਨ ਨੰਬਰ 94631-08850

—————————————-

ਭਾਗ-1

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ  ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋ

1. ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿੱਥੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉੜਾ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ‘ਅ’ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

2. ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਸਵਰ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ- ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਰਵਾਹਕ ਹਨ ਸਵਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਸ ਹੈ।

3. ਸਵਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ- ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਨਾਲ ਦੀਰਘ ਅਤੇ ਲਘੂ ਮਾਤਰਾਂ ਲੱਗਕੇ ਸਵਰ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਮਾਤਰਾਂ ਨੌਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਦਸਵੀਂ ‘ਅ’ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੋਰ ਲਗ ਦੀ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

4.  ਉੜਾ ਨੂੰ ਬਿੰਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮਾਤਰਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ?
ਉੱਤਰ-  ਉੜਾ  ਨਾਲ ਬਿੰਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮਾਤਰਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਕਿਉਂਕਿ  ‘a’ ਲਕੀਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਕੀਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਲਕੀਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਮਾਤਰਾ ‘a’ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਲਕੀਰ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਵਾਲੀ ਮਾਤਰਾ ਹੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ:ਤਿਂਉ।

5.  ‘ਅ’ ਸਵਰ ਕਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲਗ ਮਾਤਰਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਮੁਕਤਾ ਹੋਵੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਅ’ ਸਵਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ: ਗਰਮ, ਸਰਦ।

6.  ਖੰਡੀ ਧੁਨੀਆਂ ਕੀ ਹਨ?
ਉੱਤਰ-  ਉੜਾ, ਆੜਾ ਖੰਡੀ ਧੁਨੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਚਾਰ ਬੋਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰਕੇ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੰਡੀ ਧੁਨੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

7.  ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਸਵਰ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ?
ਉੱਤਰ- ਅ, ਇ, ਉ ਇਹ ਕਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਸਿਰਫ ਸ਼ੁਰੂ ਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ: 1. ਕਤਲ  ਕ  ਅ  ਤਲ  (ਵਿਚਕਾਰ)  2. ਅਰਜ਼ ਅ ਰਜ਼ (ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ)  3. ਇਧਰ ਇ ਧਰ (ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ)  4.  ਲਿਖ ਲ ਇ ਖ  (ਵਿਚਕਾਰ)  5. ਉਧਰ ਉ ਧਰ (ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ)  6. ਸੁਸਤ ਸ ਉ ਸਤ  (ਵਿਚਕਾਰ)।

ਨੋਟ: ਦੁੱਤ ਅੱਖਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅ, ਇ, ਉ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਕ ਸੁਰ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਵੀ ਦੀਰਘ ਸੁਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਜਿਵੇਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਪੈਰ’ਚ ‘ਰ’ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਇ’ ਆਇਆ।

—————————————-

ਭਾਗ-2

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ

1. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ  (A, An)  ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰਾਂਗਾ?
2. ਉੱਤਰ-ਅੰਗਰੇਜੀ ਦੇ ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ (ਅ,ਅਂ ) ਲਗਾਉਣਾ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਲਵੋ ਜੇਕਰ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਖਰ ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਬਣ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਂ ਲਗਾਉ ਨਹੀ ਤਾਂ ਲਗਾਉ  (ਅ) ਭਾਵੇਂ  (ੜਾਂਓਲ਼) ਅੱਖਰ ਹੋਵੇ ਭਾਵੇਂ ਨਾ
ਜਿਵੇਂ:  He is …………AN……..S.S.T teacher (ਐੱਸ ਐੱਸ ਟੀ )

—————————————-

ਭਾਗ-3

ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ

1. ਕੋਰੜਾ ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਕੋਰੜਾ ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਉਣ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਜਿਵੇਂ: ਜਿਉਂਦਾ, ਬੁਲਾਇਆ a, ਇ ਆਦਿ।

2.  ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਅੱਖਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ-ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਲਤ ਅੱਖਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

3.  ਕੀ ਸ਼ੇਅਰ ਵਿੱਚ ਤਕਤੀਹ ਕਰਨ ਵੇਲੇ  ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ- ਨਹੀਂ , ਜਿਵੇਂੰ: ਜਿਉਂਦਾ, ਬੁਲਾਇਆ ‘ਉ’ ‘ਇ’ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

4. ਉੜਾ, ਆੜਾ, ਈੜੀ ਕਦੋਂ ਦੂਸਰੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਇੱਕ ਸੁਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ-ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਣ ਤੇ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਮਗਰ ਆਵੇਗਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸੁਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਜਿਵੇਂ: ਬਹਾਰ ਆਈ ਬਹਾਰਾਈ। ਨੋਟ-‘ਰ’ ਨਾਲ ‘ਆ’ ਮਿਲਕੇ ‘ਰਾ’ ਬਣ ਗਿਆ

– ਰਾਮਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਲੰਗੇਆਣਾ ਨਵਾਂ  80549-07585

—————————————-

ਭਾਗ-4

‘ਹਾਹਾ’ ਦੀ ਵਰਤੋਂ

ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

੧. ਕੀ ਕਿਸੇ ਗੀਤ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਫੀਏ ਹਾਹਾ ਵਲਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰਾ ਵੀ ਹਾਹੇ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ-ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਗੀਤ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਫੀਆ ਹਾਹੇ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰਾ ਵੀ ਹਾਹੇ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਰੋਜ਼ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਰਾਹ ਜਾਂਦੀ, ਮੁੜ ਮੁੜ ਤੱਕਦੀ ਸੀ ਉਹ ਜਿੱਥੋਂ ਤੀਕ ਨਿਗਾਹ ਜਾਂਦੀ ‘ਰਾਹ ਅਤੇ ਨਿਗਾਹ ਦੋਨੋਂ ਕਾਫੀਏ ਹਨ।

੨. ਕੀ ‘ਹਾਹੇ’ ਨੂੰ ਤਕਤੀਹ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਗਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਹਾਂ ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਗਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-ਮਸਲ ਏ ਦਿਲ ਜਾਨਹ ਪਾਰਹ ਪਾਰਹ ਹੂਆ। ਤਕਤੀਹ- ਮਸ+ਲਿ ਦਿਲ+ਜਾ=ਮਪਾ+ਰ ਪਾ=ਰ+ਹੁਆ। (ਨੋਟ- ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਾਹਾ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਹਾਹਾ ਸਿਰਫ ਉਦੋਂ ਗਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ ਪਾਰਹ।)

੩. ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਨਹੀਂ ਗਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ-ਹੁਕਮ।

੪. ਵਰਣਿਕ ਛੰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਉੱੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਹਾਹਾ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲਿਆ ਨਾ ਜਾਵੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਿਆ ਤਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੋਲਿਆ ਦੋ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-ਰਾਹ, ਬਾਹਰ।

੫. ਹਾਹਾ ਕਦੋਂ ਵਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ?
ਉੱਤਰ-੧. ਜਦੋਂ ਦੀਰਘ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਮਗਰ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ-ਬਾਹਰ ੨. ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਅੱਖਰ ਦੇ ਪੈਰ’ਚ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ-ਚੜ੍ਹਿਆ।

੬. ਹਾਹਾ ਕਦੋਂ ਵਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਦੇ ਮਗਰ ਕੋਈ ਦੀਰਘ ਮਾਤਰਾ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇ।

ਪੈਰ ‘ਚ ਹਾਹੇ ਬਾਰੇ

੧. ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਅੱਖਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਦੁੱਤ ਅੱਖਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਅੱਖਰ ਪੈਰ’ਚ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

੨. ਹਾਹਾ ਕਦੋਂ ਵਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ?
ਉੱਤਰ-੧. ਜਦੋਂ ਦੀਰਘ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਮਗਰ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ-ਬਾਹਰ ੨. ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਅੱਖਰ ਦੇ ਪੈਰ’ਚ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ-ਚੜ੍ਹਿਆ।

੩. ਹਾਹੇ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਸੁਰੀ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਪੈਰ’ਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

੪. ਹਾਹਾ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਕਦੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ-ਹਾਹਾ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਉਦੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬ, ਮ, ਲ, ੜ, ਇਹਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਪੈਰ’ਚ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਕਤਾ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹ।

੫. ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਸੁਰ ਦਾ ਚਿੰਨ ਕਦੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਸੁਰ ਦਾ ਚਿੰਨ ਉਦੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪੈਰ ‘ਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਹਾਹੇ ਦਾ ਉਚਾਰਨ

੧. ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਧੁਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਨਾਦ ਯੰਤਰੀ, ਗਲੌਟਲ, ਅਡੱਕਵੀਂ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

੨. ਅਡੱਕਵੀਂ ਸ਼ੰਘਰਸ਼ੀ ਧੁਨੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਡੱਕਵੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

੩. ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਨਾਦ ਯੰਤਰੀ ਧੁਨੀ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ-ਫੇਫੜਿਆਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਹਵਾ ਸਾਹ ਨਾਲੀ ਰਾਂਹੀ ਨਾਦ ਯੰਤਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਦ ਯੰਤਰੀ ਧੁਨੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

੪. ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਨਾਦੀ, ਸੁਰਯੰਤਰੀ, ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਜਾਂ ਵਿਅੰਜਨ ਕਦੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ-ਹਰੇਕ, ਹਰ, ਹੁਕਮ

੫. ਕਿਹੜੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਹਾ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਭੁਲੇਖਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਿਹਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਹਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੋਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਜਿਵੇਂ ਲੀਹ, ਰਾਹ ਇਸਨੂੰ ਲੀ, ਰਾ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਹੈ।

੬. ਹਾਹੇ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਵਿਅੰਜਨੀ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਹਾਹਾ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-ਹਾਕਮ, ਹੁਕਮ, ਹਰ, ਹਰੇਕ

੭. ਹਾਹਾ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਸੁਰੀ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਜਦੋਂ ਹਾਹਾ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇ ਜਿਵੇਂ – ਰਾਹ, ਬਹਾਰ।

੮. ਹਾਹੇ ਦੇ ਨਾਲ ਦੀਰਘ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਨੀਵੀਂ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਸੁਰ ਨਾਲ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ੧. ਜੇਕਰ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਦੀਰਘ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫੇਰ ਪਹਿਲੇ ਸਵਰ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-ਬਾਹਰ।
੨. ਜੇਕਰ ਹਾਹੇ ਦੇ ਮਗਰ ਦੀਰਘ ਮਾਤਰਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫੇਰ ਨੀਵੀਂ ਸੁਰ ਨਾਲ ਉਚਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-ਬਹਾਰ।

੯. ਹਾਹੇ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਐ ਅਤੇ ਅੋ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ-ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਨਾਲ ਸਿਹਾਰੀ ਅਤੇ ਔਕੜ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ-ਲਹਿਰ, ਸਹੁਰਾ (ਨੋਟ- ੧. ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਐ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਵੇ ਤਾਂ ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਪਾਉ ਜਿਵੇਂ-ਲੈਹਰ=ਲਹਿਰ)
੨. ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਔ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਵੇ ਤਾਂ ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਔਂਕੁੜ ਪਾਉ ਜਿਵੇਂ ਸਹੌਰਾ-ਸਹੁਰਾ।

੧੦. ਹਾਹੇ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਏ ਅਤੇ ਓ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ-ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਸਿਹਾਰੀ ਜਾਂ ਔਕੁੜ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ- ਬਿਹਾਰੀ, ਬੱਬਾ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਹੈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਬਾ ਹੈ (ਨੋਟ- ੧. ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਲਾਂ (ਏ) ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਵੇ ਤਾਂ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਸਿਹਾਰੀ ਪਾਉ ਜਿਵੇਂ-ਸੇਹਤ-ਸਿਹਤ, ਮੇਹਨਤ-ਮਿਹਨਤ)
ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ- ਨਿੱਜੀ ਨਾਮ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਲਾਂ ਲੱਗਾ ਕੇ ਹੀ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ-ਮੇਹਰ ਸਿੰਘ
੨. ਜਦੋਂ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ ਓ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹੋੜਾ ਪਾਉ ਜਿਵੇਂ-ਸੁਹਣਾ-ਸੋਹਣਾ।

– ਰਾਮਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਲੰਗੇਆਣਾ ਨਵਾਂ  80549-07585

—————————————-